Η χρονική περίοδος της τελευταίας δεκαετίας του 19ου αιώνα, η πρώτη και η δεύτερη δεκαετία του 20ου αιώνα, παρουσιάζει την ιδιαίτερη επίδοση στα γράμματα, στις τέχνες και στις επιστήμες των κατοίκων του επαρχιακού ηπειρωτικού χώρου. Το ελληνικό σχολείο που λειτουργούσε με νόμους του κράτους στη παλιά Ελλάδα (Δ/γμ Ναυπλίου 21 Νοεμβρίου - 3 Δεκεμβρίου 1833), εδώ στα οθωμανοκρατούμενα ακόμη εδάφη, ο λαός το έλεγε σχολαρχείο.
Το Σχολαρχείο Δερβιζιάνων (ελληνικό σχολείο) λειτουργούσε πριν από το 1914. Όμως για τα προηγούμενα έτη δεν υπάρχει αρχείο να αναγνωρίσουμε και να ακροαστούμε τη λειτουργία του στα χρόνια της τουρκοκρατίας.
Το ελληνικό σχολείο στα Δερβιζιάνα, το μόνο που υπήρχε στην περιοχή, εχρηματοδοτήτο από τις εκκλησίες της περιοχής, από τα μοναστήρια, από φιλογράμματους και φιλοπρόοδους ιδιώτες. [...]

(από το εισαγωγικό σημείωμα του συγγραφέα)